E-ticarette ayıplı teslimat nedeniyle sorumluluk

E-ticaret, teknolojinin gelişmesiyle birlikte geleneksel alışveriş yöntemlerinin yerini alan, tüketiciye hızlı ve pratik alışveriş imkânı sunan bir ticaret modelidir. Ancak ürünün fiziksel olarak incelenememesi ve uzaktan teslim süreci, tüketicilerin ayıplı ürünle karşılaşma riskini artırmaktadır. Bu bağlamda, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK), tüketicinin haklarını koruyacak çeşitli hükümler içermektedir. Bu makalede, e-ticaret çerçevesinde ayıplı ürün teslimi durumları TKHK hükümleri bağlamında değerlendirilecektir.

1. Ayıplı Mal Kavramı

6502 sayılı Kanun’un 8. maddesine göre ayıplı mal, sözleşmeye aykırı olan; tanıtımında belirtilen nitelikleri taşımayan; kullanım amacına uygun olmayan veya objektif olarak sahip olması gereken faydayı sağlamayan mal olarak tanımlanır. E-ticaret yoluyla satılan mallarda bu ayıp, genellikle malın fiziksel özellikleri, çalışmaması, eksik parça içermesi veya görseldekinin dışında bir ürün gelmesi şeklinde ortaya çıkar.

2. Mesafeli Sözleşmeler ve Ayıplı Mal

TKHK madde 48-52 arasında düzenlenen mesafeli sözleşmeler, e-ticaret işlemlerinin hukuki temelini oluşturur. E-ticaret kapsamında yapılan satışlar, satıcı ile tüketici arasında fiziksel temas olmadan, elektronik ortamda gerçekleştirilir. Bu durum, özellikle ayıplı malın tespitini ve iadesini daha karmaşık hâle getirebilir.

Kanun, tüketicilere teslimden itibaren 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin cayma hakkı tanımaktadır (m.49). Ancak ürün ayıplıysa, bu süreye bakılmaksızın TKHK madde 11 gereği tüketicinin daha uzun süreli hakları doğar.

3. Tüketicinin Hakları (m.11)

Tüketici, ayıplı mal tesliminde aşağıdaki seçimlik haklardan birini kullanabilir:

• Satın alınan malın ayıpsız misliyle değiştirilmesi,

• Satış bedelinden ayıp oranında indirim yapılması,

• Malın ücretsiz onarımı,

• Sözleşmeden dönerek bedelin iadesi.

Tüketici bu haklardan herhangi birini doğrudan seçebilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği hakkı yerine getirmekle yükümlüdür. Bu haklar, teslimden itibaren 6 ay içinde kullanılır ve bu süre içinde ortaya çıkan ayıp, teslim anında varmış kabul edilir (ayıplı malda ispat kolaylığı).

4. İspat Yükü ve Satıcının Sorumluluğu

6502 sayılı Kanun'a göre, teslimden itibaren 6 ay içinde ortaya çıkan ayıplarda, ürünün ayıplı olmadığını satıcı ispat etmekle yükümlüdür. Bu, e-ticaret sektöründe tüketiciyi koruyan güçlü bir hükümdür.

5. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

E-ticaret sektöründe ayıplı ürünlerle ilgili başlıca sorunlar şunlardır:

• Satıcıların değişim/iadede direnç göstermesi,

• Tüketici Hakem Heyetlerine erişimde zorluklar,

• Kargo süreçlerinde ürünün tekrar bozulması,

• Platformun (örn. Trendyol, Hepsiburada) aracı konumda kalması nedeniyle sorumluluğu satıcıya yönlendirmesi.

6. Çözüm Önerileri ve Değerlendirme

• Platform sorumluluğu genişletilmeli ve satıcılarla müşteriler arasında etkin arabuluculuk görevi görmelidir.

• İade ve şikayet süreçleri sadeleştirilmeli, özellikle mobil uygulamalarda bu süreçler kolaylaştırılmalıdır.

• Tüketicilerin bilinç düzeyi artırılmalı, TKHK kapsamındaki haklar hakkında farkındalık çalışmaları yapılmalıdır.

Sonuç

Ayıplı mal teslimi, e-ticaret sektöründe sık karşılaşılan bir durumdur ve 6502 sayılı Kanun, bu konuda tüketici lehine güçlü koruma mekanizmaları içermektedir. Ancak uygulamada karşılaşılan sorunların çözümü için yasal düzenlemelerin yanı sıra e-ticaret platformlarının da daha etkin sorumluluk alması gerekmektedir. Tüketicinin haklarını kullanabilmesi için bilgilendirme, kolaylaştırılmış prosedürler ve etkin denetim şarttır.